Chińska niebiesko-biała porcelana zajmuje szczególne miejsce w cudownie bogatej i fascynującej historii chińskiej ceramiki. W swojej najbardziej podstawowej formie niebiesko-biała porcelana – jedna z najbardziej udanych artystycznie i komercyjnie kombinacji w historii światowej ceramiki – jest tworzona przy użyciu niebieskiego pigmentu z tlenku kobaltu namalowanego na białej glinie, szkliwionego i wypalanego. Jednak opowiedzenie historii niebiesko-białej porcelany jest równoznaczne z opowiadaniem historii najbardziej cenionego ze wszystkich chińskich antyków. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej o słynnej na całym świecie niebiesko-białej porcelanie.
Historia niebiesko-białej porcelany
Aby zrozumieć, dlaczego kolekcjonerzy tak bardzo cenią sobie charakterystyczne niebiesko-białe wazony i inne naczynia, musimy zrozumieć historię tych charakterystycznych antyków.
Niebiesko-biała ceramika malowana podszkliwne została po raz pierwszy raz wprowadzona nie przez chińczyków, ale mieszkańców Mezopotamii. To oni zaczęli używać tlenku kobaltu jako artystycznego medium mającego po wypaleniu imitować kolor lapis lazuli. Ten rodzaj kobaltowej ceramiki stał się bardzo popularny podczas panowania islamskiego kalifatu Abbasydów.
Kobalt używany do produkcji niebiesko-białych chińskich urn jest naturalnym minerałem rafinowanym przez oczyszczanie w temperaturze około 700°C. Po oczyszczeniu jest mielony i mieszany z wodą. Wydobywano go we współczesnym irańskim regionie Kaszan, w Omanie oraz w Hejaz w Arabii Saudyjskiej i to z tych terenów dotarł do garncarzy chińskich. Chińczycy nazywali to „huiqing”, co oznacza „muzułmański błękit”.
Rozwój niebiesko-białej porcelany
Tak jak styl zyskiwał uznanie w świecie islamu, zaczynał być rozpoznawany także w Chinach. Pierwsza niebiesko-biała ceramika została wykonana we wczesnej dynastii Tang (618 – 907) w chińskim regionie Henan. Była to jednak raczej ceramika niż porcelana. Według ekspertów na świecie istnieją tylko trzy kompletne niebiesko-białe egzemplarze Tang.
Kiedy kobalt zaczął docierać do Chin Jedwabnym Szlakiem, garncarze z mongolskiej dynastii Yuan zaczęli z nim eksperymentować. Musieli być jednak bardzo ostrożni w trakcie malowania- porowata powierzchnia naczyń nie pozwalała na poprawki a przedstawiane obrazy były czarne. Dopiero po wypaleniu kobalt nabierał odpowiednich barw. Te wczesne antyczne chińskie wazy porcelanowe są od tego czasu jednymi z najbardziej poszukiwanych chińskich dzieł sztuki.
Po upadku dynastii Yuan i przejęciu władzy przez dynastię Ming cesarz Hongwu zdecydował, że popularny islamski styl niebiesko-białej ceramiki ma zostać zastąpiony przez wytwory o bardziej chińskiej, rodzimej charakterystyce. Restrykcyjna polityka celna cesarza Hongwu ograniczyła dostęp do importowanego kobaltu. Cenny materiał musiał być mieszany z lokalnymi minerałami, w wyniku czego ceramika kobaltowa utraciła głębię koloru. Od tego czasu podszkliwne malunki stały się matowe, zyskały szarawy odcień.
Ewolucja niebiesko-białej porcelany na przestrzeni wieków
Chińskie niebiesko-białe wazony w XIV wieku
W XIV wieku południowochińskie miasto Jingdezhen, znane jako „miasto porcelany”, stało się największym ośrodkiem produkcji porcelany w kraju. Wyprodukowano tu więcej niebiesko-białych waz niż w jakimkolwiek innym dużym ośrodku ceramicznym, w tym w Dehua w prowincji Fujian czy Foshan w centralnej prowincji Guangdong.
W Jingdezhen garncarze używali glinki kaolinowej oraz opracowali i udoskonalili technologię glazurowania i wypalania. Stworzyli również nowe techniki dekoracyjne, w tym łączenie ciemnych i jasnych błękitów w celu uzyskania niesamowitych kontrastów na czystym białym tle.
Nowy styl niebiesko-białej ceramiki szybko zastąpił wielowiekową tradycję monochromatycznej ceramiki Qingbai i spodobał się mongolskim władcom Chin.
Chińska niebiesko-biała porcelana w XV wieku
Wydaje się że rozwój sztuki chińskiej w XV wieku był okresem decydującym dla obiektów które dziś nazywamy zabytkowymi niebiesko-białymi wazonami lub ceramiką. Jak na ironię, ponieważ ten rodzaj zdobienia podobał się cesarzom mongolskiej dynastii Yuan, pierwsi cesarze Ming kategorycznie odrzucili niebiesko-białą stylistkę ceramiki. Sytuacja zmieniła się po dojściu do władzy cesarza Xuande, kiedy to dawne tradycje wróciły do łask. Z tego powodu na początku XV wieku w Jingdezhen nastąpił znaczny wzrost produkcji niebiesko-białych waz oraz innych naczyń.
Dla wielu kolekcjonerów XV wiek to czas, kiedy klasyczna niebiesko-biała porcelana osiągnęła pewnego rodzaju doskonałość. Chiny rozwinęły gospodarkę i przeżywały rozkwit wszystkich dziedzin życia społecznego. Powstawały prywatne warsztaty, kwitł handel co sprzyjało dalszemu rozwojowi kreatywności w życiu oraz sztuce. Pogłębiające się kontakty z Europą ożywiły tutejsze zainteresowanie sztuką chin. W XV wieku wiele chińskich arcydzieł, w tym biało-niebieskiej porcelany, znalazło się w kolekcjach zamożnych europejskich rodów arystokratycznych.
Chińska kobaltowa porcelana w XVI wieku
Pod rządami cesarza Zhengde, który panował w latach 1491 – 1521 (zmarł pijany, wpadając do Żółtej Rzeki w wieku zaledwie 29 lat), chińska niebiesko-biała ceramika na krótko powróciła do stylistyki późnego Yuan / wczesnego islamskiego stylu Ming.
Z końcem stulecia, gdy gospodarka dojrzała, pojawił się ogromny rynek eksportowy niebieskich i białych waz, które były sprzedawane na całym świecie na dość niezwykłą skalę. Pod względem stylu niebiesko-biała ceramika z końca XVI wieku była często zdobiona motywami kwiatowymi, w tym stylizowanymi kwiatami powszechnie spotykanymi w sztuce tybetańskiej
Chińska niebiesko-biała porcelana w wieku XVII
Ze względu na ogromny eksport chińskiej porcelany, Chińczycy opracowali wyroby przeznaczone wyłącznie na sprzedaż za granicę. Dodatkowo, podczas tranzycji pomiędzy dynastiami Ming i Qing w 1611 roku, wyłonił się styl przejściowy, który obejmował malowanie scen z klasycznej literatury, rozległe krajobrazy czy grupy postaci.
Niektórzy badacze uważają, że produkcja niebiesko-białych wazonów i innych naczyń osiągnęła apogeum w czasach dynastii Ming. Jednak z powodu wojen domowych w trzeciej ćwierci XVII wieku, rząd nowej dynastii Qing zamknął chińskie porty handlowe. Wymiana towarów, w tym chińskiej porcelany, natychmiast ustała a nabywcy z Europy musili zwrócić się ku Japonii i właśnie stamtąd pozyskiwać biało-niebieską porcelanę.
Biało-niebieska porcelana od XVIII do XX wieku.
Wkrótce eksport tego, co dziś nazywamy zabytkowymi chińskimi wazonami, został wznowiony. Piece w Jingdezgen dalej produkowały niebiesko-białą ceramikę wysokiej jakości.
Niektóre z najwspanialszych przykładów, jakie kiedykolwiek wyprodukowano – które w związku z tym stały się jednymi z najbardziej pożądanych ze wszystkich antycznych chińskich niebiesko-białych waz – pochodzą z późniejszego panowania cesarza Kangxi z dynastii Qing.
Charakteryzuje je niezrównane wyrafinowanie wzorów oraz bardzo wysoki poziom wykonania. Ówcześni artyści tworzyli podszkliwne, kobaltowe malowidła w nawet sześciu różnych odcieniach. Dzięki temu mogli tworzyć żywe, wielowymiarowe obrazy niepozbawione głębi. Odcień bieli również uległ znacznemu polepszeniu- porcelana nie miała już lekko niebieskawego lub szarawego odcienia. Białe naczynia wykonywane w tym czasie wyróżniają się o wiele czystszą i jaśniejszą bielą, zwłaszcza jeśli porównać je z niebiesko-białą ceramiką z czasów Ming.
Chińska niebiesko-biała porcelana współcześnie.
Niebiesko-biała porcelana jest uznawana za pierwszy prawdziwie globalny towar który zainspirował niektórych z największych i najbardziej znanych producentów porcelany na całym świecie. Chińska stylistyka biało-niebieskiej porcelany jest jednym z najbardziej trwałych i charakterystycznych produktów w chińskiej sztuce.
Chociaż naczynia malowane kobaltem są w powszechnym użyciu do dziś, zabytkowe chińskie biało-niebieskie wazony, talerze czy miseczki, należą do najchętniej kolekcjonowanych dzieł chińskiej sztuki.
